Επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας

Κώδικας Δεοντολογίας της Έρευνας του ΙΙΒΕΑΑ

Κανονισμός ΕΗΔΕ ΙΙΒΕΑΑ

Δραστηριότητες

Δημοσιεύσεις

Αίτηση Έγκρισης Μελέτης

Οδηγία περί της Διαδικασίας Υποβολής Αίτησης Έγκρισης Μελέτης

Οδηγίες για Βιοηθικά Ζητήματα

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι

Εκδηλώσεις

Νέα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΗΘΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΟΣ:

Νάνσυ Παπαλεξανδρή, Ομότιμη Καθηγήτρια Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού του Τμήμα Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ:
Δρ. Αριστείδης Χαρώνης, Ιατρός - Κυτταρικός Βιολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης, Κέντρο Κλινικής, Πειραματικής Χειρουργικής και Μεταφραστικής Έρευνας Ι.ΙΒ.Ε.Α.Α.

ΤΑΚΤΙΚΑ ΜΕΛΗ:

Δρ. Μιχάλης Καρατσιόλης, Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, Τακτικό Μέλος της ΕΗΔΕ

Δρ. Νικόλαος Κωστομητσόπουλος, Ε.Λ.Ε. Α’,  Υπεύθυνος Μονάδας Ζωικών Προτύπων Ι.ΙΒ.Ε.Α.Α

Δρ. Όλγα Τζωρτζάτου, Δικηγόρος Ι.ΙΒ.Ε.Α.Α.

ΕΚΤΑΚΤΑ ΜΕΛΗ:

Γεώργιος Βασιλόπουλος, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Κωνσταντίνος Σάμιτας, Ιατρός, Νοσοκομείο Σωτηρία

Σοφία Χατζηϊωάννου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Αθηνών

ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥ ΙΙΒΕΑΑ

Άρθρο 1
Πεδίο εφαρμογής

Ο παρών Κώδικας εφαρμόζεται σε όλες τις ερευνητικές και αναπτυξιακές δραστηριότητες που διεξάγονται υπό την ευθύνη ή με συμμετοχή του επιστημονικού προσωπικού του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, στους χώρους του ή εκτός αυτών, με ή χωρίς χρηματοδότηση.


Άρθρο 2
Αρχές Βιοηθικής

Όσοι/ες διενεργούν έρευνα στις βιολογικές επιστήμες πρέπει να είναι ενήμεροι/ες για τις αρχές βιοηθικής και τις ειδικότερες απαιτήσεις δεοντολογίας που διέπουν το αντικείμενο τους.
Το Ίδρυμα έχει υποχρέωση να επιμορφώνει τους/τις ερευνητές/τριες με κάθε πρόσφορο τρόπο.
Κάθε έρευνα στο πεδίο αυτό προϋποθέτει έγκριση του πρωτοκόλλου της από την επιτροπή δεοντολογίας του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.


Άρθρο 3
Βασικές αρχές της έρευνας

Η ερευνητική εργασία στην βιολογία, την ιατρική και τη βιοτεχνολογία πρέπει να διενεργείται με απόλυτο σεβασμό στην επιστημονική αλήθεια, στην  αξία του ανθρώπου και του φυσικού περιβάλλοντος. Κατά την έρευνα πρέπει να αποφεύγεται κάθε δυσμενής διάκριση πολιτών κατά την εθνότητα, τη φυλή, την εθνική καταγωγή, τη γλώσσα, το φύλο, την ιδιωτική ζωή, τη θρησκεία, τη σωματική ικανότητα ή την κοινωνικοοικονομική κατάσταση.


Άρθρο 4
Αξία της έρευνας και ανεξαρτησία ερευνητών/τριων

Η έρευνα αποτελεί ταυτόχρονα κοινωνικό και ατομικό αγαθό. Ως κοινωνικό αγαθό προάγει την ανθρώπινη γνώση και την καινοτομία συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής και της κοινωνικής ευημερίας. Και ως ατομικό αγαθό η ερευνητική διαδικασία συνδέεται αναπόσπαστα με την ελευθερία των ερευνητών/τριων και υπό αυτήν την έννοια είναι και ατομικό αγαθό, συνταγματικά κατοχυρωμένο. Οι ερευνητές/τριες οφείλουν να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να προασπίζουν την έρευνα από οιεσδήποτε έξωθεν πολιτικές, ιδεολογικές ή άλλες πιέσεις και παρεμβάσεις.

Άρθρο 5
Ευθύνη ερευνητών/τριων

Οι ερευνητές/τριες δεσμεύονται από τις γενικά αναγνωρισμένες αρχές προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας, της προστασίας της δημόσιας υγείας, της προστασίας του παιδιού και των ευαίσθητων ομάδων, καθώς και της προστασίας της βιοποικιλότητας.  Οι ερευνητές/τριες οφείλουν να μεριμνούν για την υπεύθυνη ενημέρωση του ευρύτερου κοινού.

Άρθρο 6
Επιστημονικώς Υπεύθυνος/Υπεύθυνη

Ο/Η επιστημονικώς υπεύθυνος/η της έρευνας οφείλει
1. να τηρεί κατά τη διεξαγωγή της έρευνας τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας, τις θεμελιώδεις ηθικές αρχές, τους κανόνες της επαγγελματικής δεοντολογίας καθώς και τον παρόντα Κώδικα Δεοντολογίας της έρευνας και
2. να παρακολουθεί την τήρηση των προαναφερθέντων κανόνων εκ μέρους των συνεργατών/τριων του κατά την εκτέλεση της έρευνας.
Ο/Η επιστημονικώς υπεύθυνος/η σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να οικειοποιείται ερευνητικά πορίσματα για δική του/της ατομική προβολή ή να εμφανίζει πορίσματα της έρευνας ως ατομική του/της εργασία.
Η τυχόν ανάθεση σε τρίτα πρόσωπα μέρους των ερευνητικών ή υποβοηθητικών εργασιών της έρευνας τελεί υπό την ευθύνη και την επίβλεψη του/της επιστημονικώς υπεύθυνου/ης της έρευνας.
Σε περίπτωση περισσοτέρων του/των ενός υπευθύνου/ων ο/η καθένας/καθεμία οφείλει επίσης να τηρεί όλες τις υποχρεώσεις του παρόντος.

Άρθρο 7
Υποχρεώσεις συνεργατών

Οι συνεργάτες/τιδες στην έρευνα οφείλουν να ασκούν την ερευνητική τους δραστηριότητα με κύριο σκοπό την επέκταση της επιστημονικής γνώσης και το καλό του κοινωνικού συνόλου, τηρώντας τις διατάξεις της νομοθεσίας που αναφέρονται στα αντικείμενα της έρευνας και τους κώδικες δεοντολογίας του επαγγέλματος συμπεριλαμβανομένου και του παρόντος Κώδικα.
Κατά τη διεξαγωγή της έρευνας οι συνεργάτες/τιδες απολαμβάνουν την ελευθερία της σκέψης και έκφρασης της γνώμης τους οφείλουν ωστόσο να σέβονται τους περιορισμούς στην ελευθερία αυτή που επιβάλλονται για την οργάνωση και καθοδήγηση της ερευνητικής δραστηριότητας από τον/την επιστημονικώς υπεύθυνο/η της έρευνας. Η σοβαρή παράβαση των διατάξεων του παρόντος, μπορεί να συνεπάγεται την αντικατάσταση τους.

Άρθρο 8
Τήρηση κανόνων ασφαλείας

Οι ερευνητές/τριες πρέπει να εφαρμόζουν όλους τους αναγνωρισμένους στο οικείο επιστημονικό πεδίο κανόνες ασφαλείας, καθώς και όσους ορίζονται ειδικά στις προβλέψεις για προστασία ανθρώπων, ζώων και περιβάλλοντος . Σε περίπτωση που η τήρηση κανονισμών ασφαλείας εξαρτάται από θέμα υποδομών/εξοπλισμού ενημερώνει τους αρμοδίους, για να ληφθούν άμεσα τα απαραίτητα μέτρα.

Άρθρο 9
Έρευνα σε ανθρώπινο βιολογικό υλικό

Όσοι διενεργούν έρευνα σε ανθρώπινο βιολογικό υλικό δεσμεύονται από τις αρχές της συναίνεσης ύστερα από πληροφόρηση του δότη, και της προστασίας των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων που συλλέγονται και υπόκεινται σε επεξεργασία.

Άρθρο 10
Έρευνα στο έμβρυο
Η έρευνα στο έμβρυο διενεργείται μόνο στην έκταση που την επιτρέπει ρητά ο νόμος. Οι ερευνητές/τριες δεσμεύονται από τις αρχές της συναίνεσης ύστερα από πληροφόρηση των δοτών των γαμετών καθώς και της προστασίας των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων που συλλέγονται και υπόκεινται σε επεξεργασία.

Άρθρο 11
Έρευνα σε ζώα εργαστηρίου

Η έρευνα σε ζώα εργαστηρίου θα πρέπει να διενεργείται πάντοτε με γνώμονα την αρχή των 3Rs (Reduction, Refinement, Replacement, ) έτσι ώστε να διασφαλίζεται η μείωση του αριθμού των χρησιμοποιούμενων ζώων, η βελτίωση των πειραματικών τεχνικών καθώς και των συνθηκών διαβίωσης των έτσι ώστε να υφίστανται το λιγότερο δυνατό πόνο ή ταλαιπωρία, αλλά και η δυνατότητα μερικής ή πλήρους αντικατάστασης της χρησιμοποίησης των ζώων εργαστηρίου με άλλα μέσα (in vitro, in silico) ή άλλους κατώτερους οργανισμούς που έχουν λιγότερο ανεπτυγμένο νευρικό σύστημα και βιώνουν λιγότερο τον πόνο, όπως φυτά, μικροοργανισμοί και μετάζωα.

Άρθρο 12
Κλινικές Μελέτες

Οι ερευνητές/τριες οφείλουν να τηρούν τις αρχές που διέπουν τις κλινικές μελέτες, συμπεριλαμβανομένων και των ερευνών συμπεριφοράς στον άνθρωπο όπως τις προβλέπουν αναλυτικά τα συναφή νομοθετικά κείμενα δεοντολογίας.
Γενικής εφαρμογής αρχές που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή είναι ιδίως αυτές της συναίνεσης ύστερα από πληροφόρηση, της προστασίας των παιδιών και ευαίσθητων ομάδων, καθώς και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων που συλλέγονται και αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας.

Άρθρο 13
Αποτελέσματα έρευνας

Ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή ενός ερευνητικού προγράμματος οφείλουν να ακολουθούν τους κανόνες της επιστημονικής τεκμηρίωσης. Ο/Η ερευνητής/τρια και η ομάδα στην οποία εργάζεται έχουν υποχρέωση να επιτρέπουν πρόσβαση του Ιδρύματος στα πλήρη αποτελέσματα που προέκυψαν από συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα. Ο/Η ερευνητής/τρια οφείλει να τηρεί πλήρες αρχείο για την εξέλιξη και τα αποτελέσματα ενός προγράμματος ώστε να καθίσταται δυνατός ο έλεγχος, με ταυτόχρονη πάντως διασφάλιση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Η κατασκευή ή η παραποίηση αποτελεσμάτων της έρευνας αποτελεί σοβαρό παράπτωμα και πρέπει να τιμωρείται. Η οικειοποίηση αποτελεσμάτων που προέκυψαν από την ερευνητική προσπάθεια άλλου/ης ή άλλων ερευνητών/τριων της ίδιας ή άλλης ερευνητικής μονάδας, επίσης, ελέγχεται και τιμωρείται σύμφωνα με τις αρχές προστασίας διανοητικής ιδιοκτησίας.


Άρθρο 14
Διάχυση γνώσεων

Το Ίδρυμα μεριμνά για τη διάχυση των γνώσεων που παράγονται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
Μεριμνά επίσης με τη συνδρομή των ερευνητών/τριων του για τη μετάδοση γνώσεων στο ευρύτερο κοινό με κάθε πρόσφορο μέσο με τρόπο εύληπτο και υπεύθυνο.

Άρθρο 15
Σεβασμός της διανοητικής ιδιοκτησίας

Οι ερευνητές/τριες κατά τη διεξαγωγή της έρευνας τους οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους και να μη θίγουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας τρίτων.
Μέσω των αρμόδιων νομικών του υπηρεσιών το Ίδρυμα οφείλει να μεριμνά για την κατοχύρωση τόσο των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του Ιδρύματος όσο και για την προστασία των συναφών δικαιωμάτων των ερευνητών/τριων, σχετικά με αποτελέσματα εργασιών που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του/της στο Ίδρυμα.

Άρθρο 16
Επιτροπή Δεοντολογίας της έρευνας

Η Επιτροπή Δεοντολογίας ορίζεται από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος η οποία αποτελεί συμβουλευτικό όργανο του Ιδρύματος και έργο της είναι:
1. Η σύνταξη Κώδικα Δεοντολογίας της Έρευνας καθώς και οι αναθεωρήσεις του.
2. Η αξιολόγηση των ερευνητικών προτάσεων των ερευνητών/τριων του Ιδρύματος.
3. Η οργάνωση σεμιναρίων και συζητήσεων για θέματα βιοηθικής και δεοντολογίας των ερευνών με σκοπό την ενημέρωση των ερευνητών/τριων για τις εξελίξεις σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο για συναφή θέματα.
Η Επιτροπή αποφασίζει με απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων μελών της αφού καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για την επίτευξη ομοφωνίας.
Η Επιτροπή μπορεί να καλεί τους/τις ερευνητές/τριες να καταθέσουν σε αυτήν κάθε έγγραφο που κρίνει αναγκαίο ή και να ζητά την αυτοπρόσωπη παρουσία τους για την παροχή διευκρινίσεων.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

http://www.bioacademy.gr/news-details/XsaOsDHU/biomed-ai-summer-school

http://www.bioacademy.gr/news-details/XsaOtjLQ/o-nikolaos-kwstomhtsopoylos-proedros-ths-ethnikhs-epitrophs

https://www.onassis.org/el/whats-on/festival-you-and-ai-through-the-algorithmic-lens/the-ethics-of-disruption-from-ai-to-bioethics-in-art-and-research

http://www.bioacademy.gr/news-details/XsaNtDfX/hmerida-h8ikh-problhmatismoi-sthn-bioiatrikh-ereyna?lang=gr
 

BRFAA ELSI PROJECTS

- https://b1mg-project.eu/work-packages/wp2
- https://scibioeu.eu

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

Ethical, legal and Social Implications in Research Biobanking: A checklist for Navigating Complexity, Olga Tzortzatou-Nanopoulou et al., Developing World Bioethics (under publication)

https://www.researchgate.net/publication/357270114_Mapping_European_RECs_ethics_review_processes_for_biobank-based_research

https://www.researchgate.net/publication/357270133_Glossary_Mapping_European_Research_Ethics_Committees_ethics_review_processes_for_biobank-based_research

https://www.researchgate.net/publication/356996638_Biobanking_and_risk_assessment_a_comprehensive_typology_of_risks_for_an_adaptive_risk_governance

https://link.springer.com/article/10.1057/s41292-023-00299-7

https://edpl.lexxion.eu/article/EDPL/2018/3/8

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36269885/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34903285/

https://lsspjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40504-021-00117-7

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1044579X21002947

https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-030-49388-2

https://www.mdpi.com/2072-6694/13/3/493

https://www.ocelotos.gr/επιστημεσ-men-gr/1887-παιδί-και-πληροφορία

https://papazissi.gr/product/vioithikoi-problimatismoi-iv/

https://www.sakkoulas.gr/en/editions/authors/olga-g-tzortzatou/

http://www.bioacademy.gr/news-details/XsaNtDXU/video-biobanking-ethical-legal-issues-conference

Open Access

https://zenodo.org/record/3928410#.ZBH45C81u8U

https://zenodo.org/record/3928389#.ZBH5Ey81u8U

https://zenodo.org/record/4066659#.ZBH5VS81u8U

https://zenodo.org/record/4580480#.ZBH5lC81u8U

https://zenodo.org/record/3928385#.ZBH7ay81u8U

ΑΙΤΗΣΗ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Η κάτωθι αίτηση έγκρισης μελέτης συμπληρώνεται προ της ενάρξεως  του εκάστοτε ερευνητικού πρωτοκόλλου.

Παρακαλείσθε όπως συμπληρώσετε ηλεκτρονικά και υπογράψετε την παρούσα αίτηση και αποστείλετε στο email bioethics@bioacademy.gr.

ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

UNESCO Bioethics

WHO Bioethics

The European Group on Ethics in Science and New Technologies

Council of Europe Bioethics

Data Protection

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

1 Oviedo Convention

Biomedical Research Protocol

Cloning Protocol

Genetics Tests Protocol

Transplantation Protocol

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Workshop, "Biobanking: Ethical & legal Issues"

The Workshop on Ethical & Legal Issues Concerning Biobanking took place on Tuesday, June 20 2017 at the Biomedical Research Foundation of the Academy of Athens.

The workshop aimed to increase awareness on ethical & legal issues that immerge within the context of biomedical research.  Experts representing key institutions across Europe & Greece analyzed the changes that the new General Data Protection Regulation (GDPR) will bring to biomedical research.  Key insights concerning the various ways that certain EU countries plan to implement the GDPR in their respective legislations were explored.

The workshop was open to all. Researchers, bioethicists, lawyers, students, as well as members of the general public who wished to get informed on ethical & legal issues concerning biobanking attended.

Ημερίδα, "Ηθική Προβληματισμοί στην Βιοϊατρική Έρευνα"

Την Τετάρτη 21 Ιουνίου 2017, πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, Ημερίδα με θέμα, «Ηθικοί Προβληματισμοί στην Βιοϊατρική Έρευνα», η οποία διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.

Ο Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών κ. Βασίλειος Πετράκος απηύθυνε χαιρετισμό εκ μέρους του Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών κ. Λουκά Παπαδήμου και ακολούθως απηύθυνε δικό του χαιρετισμό. Ο Πρόεδρος της Βιοηθικής Επιτροπής του ΙΙΒΕΑΑ, Καθηγητής-Ακαδημαϊκός κύριος Μιχάλης Σταθόπουλος απηύθυνε χαιρετισμό εκ μέρους του Προέδρου του ΙΙΒΕΑΑ Καθηγητή-Ακαδημαϊκού κ. Γρηγορίου Σκαλκέα και συνέχισε με δικό του χαιρετισμό. Ακολούθησαν ομιλίες από Ακαδημαϊκούς και εκλεκτούς επιστήμονες.

ΝΕΑ

Διεπιστημονικό Συνέδριο «Ιατρική Ευθύνη και Βιοηθική V 2018 - Δεδομένα Υγείας και Γενετικά Δεδομένα»

Παρασκευή 19 Ιανουαρίου 2018,
Aίθουσα 'Ευρώπη', Νομική Βιβλιοθήκη, Μαυρομιχάλη 23
 
Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Eργαστήριο Τεχνολογιών της Πληροφορίας της Σχολής Επιστήμης της Πληροφορίας και Πληροφορικής, το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ, το Ερευνητικό Κέντρο Έρευνας σε Θέματα Βιοηθικής και Δικαίου του Παντείου Πανεπιστημίου, το Κέντρο Βιοπολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, η Ένωση για την Προστασία της Ιδιωτικότητας και των Προσωπικών Δεδομένων και η Ένωση Ε-themis διοργανώνουν το 5ο Συνέδριο Ιατρικής Ευθύνης και Βιοηθικής-Δεδομένα Υγείας και Γενετικά Δεδομένα. Το Συνέδριο θα διεξαχθεί στη Νομική Βιβλιοθήκη, Μαυρομιχάλη 23, αίθουσα ‘Ευρώπη’, Παρασκευή 19 Ιανουαρίου 2018.